Η Ελλάδα περιλαμβάνεται μεταξύ των τεσσάρων χωρών μελών της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης, οι οποίες παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη αύξηση των κανονικών συντελεστών ΦΠΑ, την περίοδο της κρίσης,από το 2008 έως το 2011,( στοιχεία Μαϊου για το 2011), ενώ η κατάσταση στην ΕE, συνεχίζει να χαρακτηρίζεται από μεγάλες διαφορές στους κανονικούς συντελεστές ΦΠΑ, μεταξύ των χωρών μελών της.
Μεγάλες διαφορές παρουσιάζει ο κανονικός συντελεστής ΦΠΑ μεταξυ των κρατων μ ελών της ΕΕ, ενω στήν Ελλάδα έφθσε το 24%.
Σύμφωνα με στοιχεία της Εurostat, από το 2008 έως το 2011(στοιχεια Μαϊόυ 2011), η αύξηση του κανονικού συντελεστή ΦΠΑ στις 27 χώρες μέλη της ΕΕ, κατά μέσο όρο, ήταν 1,3% ( από 19,4% σε 20,7%), ενώ στην Ελλάδα η αντίστοιχη αύξηση έφθασε το 4%, (από 19% σε 23%). Οι άλλες τρείς χώρες μέλη της ΕΕ με την μεγαλύτερη αύξηση, είναι η Ουγγαρία (από 20,0 % σε 25,0 %), η Ρουμανία (από 19,0 % σε 24 %,0), και η Λετονία (από 18,0 % σε 22, 0 %).
Γενικά, περίπου τά μισά κράτη μέλη της ΕΕ αύξησαν τον ΦΠΑ, την περίοδο που προαναφέρθηκε.
Μηδενική αύξηση παρουσιάζουν η Αυστρία, η Βουλγαρία, το Βέλγιο, η Γερμανία, η Γαλλία, η Δανία, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Κύπρος, το Λουξεμβούργο, η Μάλτα, η Ολλανδία, η Σλοβενία και η Σουηδία.
Το χαμηλότερο, κανονικό συντελεστή ΦΠΑ παρουσιάζουν η Κύπρος και το Λουξεμβούργο (15,0%) και τον υψηλότερο η Δανία, η Ουγγαρία και η Σουηδία(25,0%)
Αναλυτικά, από το 2000 έως το 2011,,κατά χώρα,ο κανονικός συντελεστής ΦΠΑ, σημείωσε την ακόλουθη πορεία:
| 2000 | 2008 | 2009 | 2010* | 2011 Διαφορά 08-11 | | |||||
| ΕΕ 19,2 | 19,4 | 19,8 | 20,4 | 20,7 | 1,3 | |||||
| Βέλγιο 21,0 | 21,0 | 21,0 | 21,0 | 21,0 | 0,0 | |||||
| Βουλγαρία 20,0 | 20,0 | 20,0 | 20,0 | 20,0 | 0,0 | |||||
| Τσεχία. 22,0 | 19,0 | 19,0 | 20,0 | 20,0 | 1,0 | |||||
| Δανία 25,0 | 25,0 | 25,0 | 25,0 | 25,0 | 0,0 | |||||
| Γερμανία 16,0 | 19,0 | 19,0 | 19,0 | 19,0 | 0,0 | |||||
| Εσθονία 18,0 | 18,0 | 20,0 | 20,0 | 20,0 | 2,0 | |||||
| Ιρλανδία 21,0 | 21,0 | 21,5 | 21,0 | 21,0 | 0,0 | |||||
| Ελλάδα 18,0 | 19,0 | 19,0 | 23,0 | 23,0 | 4,0 | |||||
| Ισπανία 16,0 | 16,0 | 16,0 | 18,0 | 18,0 | 2,0 | |||||
| Γαλλία 19,6 | 19,6 | 19,6 | 19,6 | 19,6 | 0,0 | |||||
| Ιταλία 20,0 | 20,0 | 20,0 | 20,0 | 20,0 | 0,0 | |||||
| Κύπρος 10,0 | 15,0 | 15,0 | 15,0 | 15,0 | 0,0 | |||||
| Λεττονία 18,0 | 18,0 | 21,0 | 21,0 | 22,0 | 4,0 | |||||
| Λιθουανία 18,0 | 18,0 | 19,0 | 21,0 | 21,0 | 3,0 | |||||
| Λουξεμβούργο 15,0 | 15,0 | 15,0 | 15,0 | 15,0 | 0,0 | |||||
| Ουγγαρία 25,0 | 20,0 | 25,0 | 25,0 | 25,0 | 5,0 | |||||
| Μάλτα 15,0 | 18,0 | 18,0 | 18,0 | 18,0 | 0,0 | |||||
| Ολλανδία 17,5 | 19,0 | 19,0 | 19,0 | 19,0 | 0,0 | |||||
| Αυστρία 20,0 | 20,0 | 20,0 | 20,0 | 20,0 | 0,0 | |||||
| Πολωνία 22,0 | 22,0 | 22,0 | 22,0 | 23,0 | 1,0 | |||||
| Πορτογαλία 17,0 | 20,0 | 20,0 | 21,0 | 23,0 | 3,0 | |||||
| Ρουμανία 19,9 | 19,0 | 19,0 | 24,0 | 24,0 | 5,0 | |||||
| Σλοβενία 19,0 | 20,0 | 20,0 | 20,0 | 20,0 | 0,0 | |||||
| Σλοβακία 23,0 | 19,0 | 19,0 | 19,0 | 20,0 | 1,0 | |||||
| Φινλανδία 22,0 | 22,0 | 22,0 | 23,0 | 23,0 | 1,0 | |||||
| Σουηδία 25,0 | 25,0 | 25,0 | 25,0 | 25,0 | 0,0 | |||||
| Ηνωμ.Βασίλ. 17, 5 | 17,5 | 15,0 | 17,5 | 20,0 | 2,5 | |||||
Εξέλιξη στον υποχρεωτικά κατώτατο συντελεστή
Με την οδηγία 2010/88/ΕΕ του Συμβουλίου, της 7ης Δεκεμβρίου 2010 , η Ευρωπαϊκή Ένωση τροποποίησε την οδηγία 2006/112, σχετικά με το σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας, όσον αφορά τη διάρκεια της υποχρεωτικής εφαρμογής ενός κατώτατου κανονικού συντελεστή, και συγκεκριμένα το άρθρο 97 παράγραφος 1 της οδηγίας, το οποίο προβλέπει ότι, από την 1η Ιανουαρίου 2006 και έως την 31η Δεκεμβρίου 2010, ο κανονικός συντελεστής δεν μπορεί να είναι κατώτερος του 15 %.
Με τη νέα οδηγία, η οποία εφαρμόζεται από την πρώτη Ιανουαρίου 2011, η ΕΕ παρατείνει την προθεσμία αυτή και ορίζει ότι, από την 1η Ιανουαρίου 2011 έως και την 31η Δεκεμβρίου 2015, ο κανονικός συντελεστής δεν μπορεί να είναι κατώτερος του 15 %.".
Διευκρινίζεται, ωστόσο, ότι αυτό δεν αποκλείει νέα αναθεώρηση της νομοθεσίας ΦΠΑ πριν από τις 31 Δεκεμβρίου 2015, ώστε να προσαρμοστεί στο αποτέλεσμα της νέας στρατηγικής στον τομέα του ΦΠΑ.
Όπως επισημαίνεται στο αιτιολογικό της οδηγίας, αναμένοντας τα αποτελέσματα των διαβουλεύσεων σχετικά με τη νέα στρατηγική για τον ΦΠΑ, τα οποία προβλέπεται να καλύπτουν τις μελλοντικές ρυθμίσεις και τα αντίστοιχα επίπεδα εναρμόνισης, θα ήταν πρόωρος ο καθορισμός μόνιμου επιπέδου για τον κανονικό συντελεστή ή το ενδεχόμενο της αλλαγής του επιπέδου του κατώτατου συντελεστή.
Η μελλοντική εξέλιξη
Δεν είναι μόνο το θέμα του κατώτατου, κανονικού συντελεστή ΦΠΑ. Όλο θέμα του συστήματος ΦΠΑ στην Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, καθώς η διαδικασία διαβούλευσης, πού άνοιξε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με το πράσινο βιβλίο, «σχετικά με το μέλλον του ΦΠΑ, προς - ένα απλούστερο, ισχυρότερο και αποτελεσματικότερο σύστημα ΦΠΑ», έληξε στις 31 Μαϊου 2011. Τα αποτελέσματα αυτής της διαβούλευσης, θα είναι καθοριστικά για την πορεία του συστήματος ΦΠΑ στην ΕΕ, ίσως οδηγήσουν στην επιδιωκόμενη οριστική αντιμετώπιση του λεγόμενου μεταβατικού καθεστώτος, που ισχύει σήμερα, και να ξεκινήσει μία διαδικασία εναρμόνισης του χαοτικού καθεστώτος των συντελεστών, των απαλλαγών, των χαμηλών ή μειωμένων συντελεστών και του συνόλου της νομοθεσίας, το οποίο, μεταξύ άλλων συμβάλλει και στη φοροδιαφυγή.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή,(ΕΟΚΕ), μόνο με βάση το αποτέλεσμα των διαβουλεύσεων αυτών μεταξύ των κρατών μελών θα μπορέσει η Επιτροπή να λάβει τη σωστή απόφαση για το ύψος των κανονικών συντελεστών ΦΠΑ στην ΕΕ, ενώ επισημαίνει την ανάγκη να επιτευχθεί ένα απλό εναρμονισμένο σύστημα έμμεσης φορολογίας, με τη μείωση του διοικητικού φόρτου, με εμφανή οφέλη για τις επιχειρήσεις και τους πολίτες, το οποίο να εξασφαλίζει δίκαιη φορολόγηση και σίγουρα έσοδα για τα δημόσια οικονομικά, και να μειώνει τον κίνδυνο της φοροδιαφυγής, στην ΕΕ, οποία εκτιμάται μεταξύ 200 και 250 δισ ευρώ.
Σημειώνεται, πώς το όριο του συντελεστή ΦΠΑ ορίζεται με ομοφωνία από το Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ, μετά από πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαικό Κοινοβούλιο και την ΕΟΚΕ, σύμφωνα με το άρθρο 12, §3 α) της οδηγίας 77/388/ΕΟΚ.
Ωστόσο, όπως επισημαίνεται από την ΕΟΚΕ, χωρίς την απαραίτητη ομοφωνία, η Επιτροπή αναγκάστηκε να προβεί σε τέσσερις παρατάσεις με βάση το μόνο αποτέλεσμα που επιτεύχθηκε με ομοφωνία, δηλαδή τον κατώτατο συντελεστή 15 % που ορίζει η οδηγία 92/77/ΕΟΚ. Όλες οι προτάσεις που αποσκοπούσαν στην επίτευξη μιας οριστικής φορολογικής εναρμόνισης δεν κατάφεραν ποτέ να τύχουν της αναγκαίας ομοφωνίας.
Σύντομη ιστορική αναφορά
Ο φόρος Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) καθιερώθηκε για πρώτη φορά στην Ευρώπη το 1954, στη Γαλλία. Το 1967, τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, όπως ονομαζόταν τότε, συμφώνησαν να αντικαταστήσουν τα εθνικά τους συστήματα φόρου επί του κύκλου εργασιών με ένα κοινό σύστημα ΦΠΑ. Έκτοτε, ο ΦΠΑ καθιερώθηκε σε περίπου 140 χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο.
Το 2008 τα έσοδα του ΦΠΑ αντιπροσώπευαν 21,4% των εθνικών φορολογικών εσόδων των κρατών μελών της ΕΕ (περιλαμβανομένων των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης), δηλαδή αύξηση 12% από το 1995 . Πρόκειται, συνεπώς, για μια σημαντική πηγή εσόδων για τους εθνικούς προϋπολογισμούς και σε πολλά κράτη μέλη αποτελεί την κύρια πηγή. Το 2008, τα έσοδα του ΦΠΑ αντιπροσώπευαν κατά μέσο όρο 7,8% του ΑΕΠ των κρατών μελών, ποσοστό το οποίο αυξήθηκε περίπου κατά 13% από το 1995.
Μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ τα οποία είναι επίσης μέλη του ΟΟΣΑ, τα πραγματικά έσοδα ΦΠΑ αντιπροσωπεύουν μόνο το 55% του μέσου όρου των εσόδων τα οποία θα μπορούσαν θεωρητικά να εισπραχθούν εάν το σύνολο της τελικής κατανάλωσης φορολογούνταν με κανονικό συντελεστή. Άλλες χώρες του ΟΟΣΑ, όπως η Ιαπωνία, η Νότιος Κορέα ή η Ελβετία διαθέτουν αποτελεσματικότερο σύστημα ΦΠΑ, δεδομένου ότι το ποσοστό αυτό ανέρχεται περίπου στο 73% .
Το 2008, τα συνολικά έσοδα ΦΠΑ που εισπράχθηκαν από τα κράτη μέλη ανέρχονταν περίπου σε 862 δισεκατομμύρια ευρώ. Σύμφωνα με εκτιμήσεις η απόκλιση ΦΠΑ στην ΕΕ (η διαφορά μεταξύ των πράγματι εισπραχθέντων εσόδων ΦΠΑ και των εσόδων τα οποία θα μπορούσαν να είχαν εισπράξει θεωρητικά τα κράτη μέλη βάσει των οικονομιών τους) ανήλθε το 2006 σε 12 % των θεωρητικών εσόδων ΦΠΑ, ενώ το ποσοστό αυτό ήταν σε πολλά κράτη μέλη πάνω από 20 %. Εκτός από τη φοροαποφυγή και τις απώλειες που οφείλονται σε περιπτώσεις πτώχευσης, το έλλειμμα ΦΠΑ οφείλεται επίσης στην απάτη που οφείλεται εν μέρει στις ενδημικές αδυναμίες των ισχυουσών διατάξεων, οι οποίες επιτρέπουν ιδίως τις διασυνοριακές αγορές αγαθών και υπηρεσιών χωρίς την καταβολή ΦΠΑ.
Μαρίνα Κουρμπέλα
