Οι Ανασκελάδες είναι δαιμονικά, πνεύματα κακά, συγγενείς των καλικάντζαρων, των νεράιδων και των διαβόλων. Είναι κάτι περίεργοι δαίμονες που έχουν συνήθως μορφή γαιδάρου. Ενίοτε εμφανίζονται και με άλλες μορφές, όπως βοδιού, σκύλου, Τούρκου, αλλά και όμορφης γυναίκας. Όταν εμφανίζονται με ανθρώπινη μορφή, το ένα τους πόδι είναι πάντα γαϊδουρινό. Κατά την λαϊκή παράδοση ο ανασκελάς είναι ο διάβολος μεταμορφωμένος.
Οι ανασκελάδες κάνουν την εμφάνισή τους πάντα νύχτα στην ύπαιθρο, σε πηγάδια, σε πηγές, σε σταυροδρόμια εξοχικά και σε ορεινές και δυσπρόσιτες περιοχές, πειράζουν ή γραντίζουν (μπλέκουν σε μπερδεμένες ή περίεργες υποθέσεις) τους περαστικούς, με την αυξομείωση του αναστήματός των. Αρκετές φορές “τσι συναντά κανείς στη στράτα ντου” να βόσκουνε στην άκρη του δρόμου. Αφήνουν να τους καβαλικέψουν και αμέσως σχεδόν ψηλώνουν φτάνοντας άλλοτε τρεις με τέσσερις πήχες, άλλοτε ίσαμε το μπόι των πιο ψηλών δέντρων, άλλοτε πιο ψηλά, όσο το ύψος ενός φαραγγιού κι άλλοτε πολύ πιο ψηλά ίσαμε τον ουρανό.
Κατά την λαϊκή παράδοση, αν ο καβαλάρης ξορκίσει το κακό που τον βρήκε και κάμει το σταυρό του, παρακαλέσει την Παναγία ή πει το “Πάτερ ημών” ή κάμποσες ευχές ή καρφώσει ένα μαχαίρι μαυρομάνικο (που ‘ναι λένε “ο μάγος των κακών πραγμάτων”), τότε ο ανασκελάς ξαναπαίρνει το φυσιολογικό του μέγεθος, φεύγοντας με μακριά πηδήματα, κλωτσώντας, αφήνοντας πίσω του σπίθες με τα πέταλά του ή με τα αέρια (κλανιές) που βγάνει.
Στην Κρήτη είναι γνωστά αρκετά ξωτικά. Ανάμεσα στα τόσα λαϊκά παραμύθια, που έχουμε ακούσει όλοι οι παλαιότεροι είναι και ιστορίες που πρωταγωνιστούν οι Ανασκελάδες. Ο Ρεθυμνιώτης γλωσσολόγος Γεώργιος Χατζηδάκης ετυμολογεί την λέξη ανασκελάς, ο από το αρχαίο ονοσκελής, = ο έχων σκέλη όνου. Στα βυζαντινά χρόνια ακουγόταν ονόσκελις, η.
Φράσεις που ακούγονται στην Κρήτη σχετικές με τους Ανασκελάδες:
• Απάνω ντου τα ‘καμε-νε ο …….. με τον ανασκελά που ‘δε-ν-ε.
•Βρήκα το μπελά μου μ’ ένα(ν) ανασκελά χθες βράδυ στο πηγάδι.
•Γράντισα με τον ανασκελά που ‘μπλεξα τσι προάλλες.
•Δεν περνά νύχτα να μην εμφανιστεί ο ανασκελάς στι ……..
•Είχα δεν είχα, τον ανασκελά πάλι απάντηξα στη στράτα μου.
•Ίντα ‘θελα ‘γω μεσάνυχτα να πάω για νερό, να βρω τσ’ ανασκελάδες;
•Όποτε κι α (μ)περάσω απ’ τη Πηγάδα οι ανασκελάδες είναι μπροστά μου.
•Όσοι τσι νύχτες πορπατούν, ανασκελάδες βλέπουν.
•Πρόσεχε, γιατί στη πηγή παραμονεύουνε μονίμως οι ανασκελάδες τσι περαστικούς.
•Τσ’ ανασκελάδες πρόσεχε όντε θα περνάς τη ……….
Του Παπαδάκη Μιχάλη (Δάνδολος)
Πηγή
